Nie bez powodu ropa naftowa nazywana jest Czarnym Złotem. To, jak ważna jest dla ekonomii pokazują chociażby kolejne konflikty zbrojne na Bliskim Wschodzie, rozgrywające się w dużej mierze o kontrolę nad wydobyciem tego surowca, a w konsekwencji kreowaniem popytu. Ropa jest potrzebna przy wytwarzaniu czy transporcie ogromnej ilości przedmiotów codziennego użytku, zatem jej cena wpływa pośrednio na ceny znacznej liczby produktów i usług. Decyzja OPEC (Organisation of Petroleum Exporting Countries), czyli organizacji zrzeszającej kraje-producentów i eksporterów ropy naftowej, z 30/11/2016 o ograniczeniu dziennej produkcji ropy z 33,7 mln do 32,5 mln spowodowała wzrost ceny ropy o ponad 9% w zaledwie dzień (wykres 1). Jak ta decyzja przekłada się na wyceny aktywów?
Wykres 1: Cena ropy West-Texas Intermediate (WTI) Crude (1 rok) 
Źródło: Bloomberg.com
W długim terminie zależność pozytywna
Badacze z University of Chicago – Nai-Fu Chen, Richard Roll and Stephen A. Ross, jak i naukowcy z Uniwersytetu w Osace Lutz Kilian i Cheolbeom Park zaznaczają, że zachodzi w długim okresie statystycznie istotna relacja pomiędzy poziomem cen ropy, a cenami akcji spółek. Ponadto, badania przeprowadzone przez Charlesa M. Jonesa i Gautama Kaula (1996) wskazują, że ta pozytywna zależność jest szczególnie silna na amerykańskim i kanadyjskim rynku akcji. Jest ona na tyle istotna, że w sytuacji wystąpienia reakcji szokowej na rynku ropy, rynek akcyjny zareaguje w bardzo podobny sposób – wykres 2 poniżej prezentuje tę zależność.
Wykres 2: Cena ropy a wartość S&P 500 (5 lat)
Źródło: Bloomberg.com
Pomimo, dość widocznej rozbieżności w drugiej połowie 2014 roku, w wielu miejscach wykresu zaobserwować można niemal identyczny ruch cen amerykańskiego indeksu S&P 500, a ceny ropy. Mike Patton w swoim artykule w amerykańskim Forbsie przeanalizował zachowanie indeksu giełdowego w Stanach Zjednoczonych Dow Jones w zależności od cen ropy na przełomie 26 lat i pokazał, że długim terminie korelacja pomiędzy cenami ropy a indeksem jest 0.69, gdzie jeden jest najwyższym wskaźnikiem korelacji. Oznacza to, że w długim terminie istnieje duża zależność indeksu giełdowego od cen ropy i ta zależność jest pozytywna. Jak zaznaczają badacze wskazuje to przede wszystkim na efektywność rynku, czyli zdolność do trafnej i natychmiastowej oceny nowych informacji. Henry (1974), Bernanke (1983), Brennan i Schwartz (1985), Majd i Pindyck (1987), i Brennan (1990) zaznaczają, że zmiany ceny surowców energetycznych, w tym ropy, wpływają na cykliczne fluktuacje inwestycji przedsiębiorstw, a w rezultacie na ich strumień przepływów pieniężnych. To z kolei przekłada się na wycenę akcji spółek. Wyższe ceny przekładają się na niższe przychody i niższą podatność przedsiębiorców do inwestowania. Co ciekawe, reakcja, o której piszą Jones i Kaul jest dużo silniejsza na rynku brytyjskim i i japońskim, sugerując nadreakcję tych rynków na informacje.
W krótkim okresie możemy obserwować zróżnicowaną zależność
Jak wskazuje wykres 2 w pewnym momencie pozytywna zależność pomiędzy cenami ropy a indeksem giełdowym zaczyna się rozjeżdżać. Mike Patton pokazał, że w krótkim okresie nie ma silnej zależności pomiędzy tymi dwoma zmiennymi, tzn. że czasami indeksy giełdowe zachowują się tak samo, jak ceny ropy, a czasami stoją w opozycji. Zdarzały się również sytuacje, że nie było żadnej zależności na przełomie analizowanego okresu. Mike Patton twierdzi, że zależność ta jest związana ze strukturą indeksu, a mianowicie tym, że firmy z sektora ropy i gazu wchodzą w skład indeksu i często stanowią jego znaczącą część. Autor badania pokazuje, że jeżeli ceny ropy rosły, wyniki tych spółek były dobre, a ceny akcji zwyżkowały. Miało to przełożenie na cały indeks, gdyż udział kapitalizacji tych spółek w stosunku do kapitalizacji indeksu zwiększał się i indeksy zwyżkowały. Odwrotna sytuacja ma miejsce, gdy ceny spadają, a znaczenie tych spółek dla indeksu zaczyna maleć. Przy ocenie wpływu cen ropy na indeks należy jeszcze zwrócić uwagę na trend indeksu. Wtedy jeżeli, indeks szerokiego rynku znajduje się w trendzie zwyżkowym, a ceny akcji spółek z sektora energetycznego są niskie, wtedy będzie istniał trend odwrotny, gdyż spółki te będą miały mniejsze przełożenie na indeks szerokiego rynku. Wtedy, do czasu poprawy wyników tych spółek i zwiększenia ich znaczenia dla indeksu nie będziemy obserwowali pozytywnej korelacji. Dlatego przy analizie, jak ceny ropy będą wpływać na indeks należy wiedzieć: a) jaka jest sytuacja sektora energetycznego i jaki jest b) trend indeksu szerokiego rynku. Wtedy jesteśmy w stanie przewidzieć zależność pomiędzy tymi dwoma zmiennymi.
Ceny ropy a sytuacja gospodarcza
W swoim artykule opublikowanym w American Economic Journal: Macroeconomics, Christiane Baumeister i Gert Peersman (2013) zaznaczają, że cena ropy nie tylko jest silnie związana z rynkiem akcyjnym, ale maja też realny wpływ na sytuację gospodarczą państwa. Jako, że produkty ropopochodne są istotną składową kosztów wytworzenia wielu produktów i usług, napędza wzrost ich cen. Ten zaś skutkuje wzrostem inflacji, która może prowadzić do wzrostu stóp procentowych. Stopy procentowe mają bezpośredni wpływ na wycenę krótkoterminowych obligacji, czy są punktem odniesienia dla ustalania oprocentowania kredytów i lokat bankowych. Fundusze inwestycyjne, które inwestują w różne klasy aktywów (np. jednocześnie w akcje, obligacje i lokaty) są oczywiście mniej podatne na powyższe zależności.
Inwestując warto pamiętać, że wszystkie rynki są ze sobą połączone – inwestorzy często korygują swoje strategie w zależności od bieżącej sytuacji gospodarczej. Ostatni wzrost stóp procentowych połączony ze spadkiem produkcji ropy naftowej może zachęcić inwestorów do bardziej odważnego inwestowania na rynku akcji, zmniejszy natomiast dochody z obligacji. Warto zatem obserwować rynek przez najbliższych kilka tygodni.
Bibliografia:
Baumeister, B.C. & Peersman, G., 2016. Time-Varying Effects of Oil Supply Shocks on the US Economy. American Economic Journal : Macroeconomics, 5(4), pp.1–28.
Bernanke, Ben S. (1983) „Irreversibility, Uncertainty, and Cyclical Investment.” Quarter Journal of Economics, 98, pp. 85-106.
Bessembinder, H., Coughenour, J.F. & Seguin, P.J., 2016. Mean Reversion in Equilibrium Asset Prices : Evidence from the Futures Term Structure. American Finance Association, 50(1), pp.361–375.
Brennan, Michael, and Eduardo Schwartz. (1985) „Evaluating Natural Resource Investment Journal of Business, 58, pp. 1135-1157.
Chen, N., Roll, R. & Ross, S.A., 2016. Economic Forces and the Stock Market. The University of Chicago Press, 59(3), pp.383–403.
Elder, J. & Serletis, A., 2016. Oil Price Uncertainty. Journal of Money, Credit and Banking, 42(6), pp.1137–1159.
Henry, Claude. (1974) „Investment Decisions under Uncertainty: The Irreversibility Effect.” American Economic Review, 64, 10006-10012.
Jones, C.M. & Kaul, G., 2016. Oil and the Stock Markets. The Journal of Finance, 51(2), pp.463–491.
Kilian, L. & Cheolbeom, P., 2016. The Impact of Oil Price Shocks on the U . S . Stock Market. International Economic Review, 50(4), pp.1267–1287.
Majd, Saman, and Robert S. Pindyck. (1987) „Time to Build, Option Value, and Investment Decisions.” Journal of Financial Economics, 18, pp. 7-27.
Patton Mike (29.02.2016): „How much do oil prices affect the stock market”, Forbes, electronic version.
POLSKA OSZCZĘDZA 